سیدحسین شهرستانی مدیرگروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی در گفتگو با مهتاب قدس در خصوص تبیین ابعاد «مهمونی ۱۰ کیلومتری غدیر»، به مفهوم کلی نشاط اجتماعی اشاره داشت و مطرح کرد: نشاط اجتماعی مفهومی است فراتر از جلوه‌های ظاهری و بیرونی خوش گذرانی، بروز بیرونی دارد اما مفهوم درونی و عام‌تری است. مهم‌ترین عنصری که نشاط اجتماعی را تقویت می‌کند هم‌بستگی اجتماعی است. یک پیوند اجتماعی عمیق و پایدار بین افراد که می‌تواند متکثر باشد و ظهورات گوناگونی داشته باشد. عنصر اصلی نشاط اجتماعی امر درونی است که جلوه بیرونی آن روحیه امید، تلاش، کار، مفید و مثبت بودن است. این موضوعی است که از اولین تحقیق‌های جامعه‌شناختی اثبات شد. مثلاً خودکشی معلول کاهش هم‌بستگی و ارتباطات اجتماعی است. عوامل اقتصادی و روان‌شناختی نیز در نشاط اجتماعی دخیل و بسیار مؤثر است اما عامل اصلی نشاط یک جامعه همان هم‌بستگی اجتماعی است.
نشاط اجتماعی محصول هم‌بستگی اجتماعی
مدیرگروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی گفت: بسیارند جوامع کم‌برخورداری که نشاط اجتماعی و هم‌بستگی بالایی دارند و از سوی دیگر در جوامع برخورداری مثل کشورهای اسکاندیناوی نرخ بالایی از افسردگی دیده می‌شود. این فارغ‌التحصیل جامعه شناسی افزود: در تحلیل نهایی نشاط اجتماعی محصول هم‌بستگی اجتماعی است. وقتی افراد در ارتباطات عمیق با دوستان، اقوام، همکاران و بالاتر از آن هم‌میهنان خود قرار می‌گیرند. در سختی‌های زندگی نیز آنچه به افراد روحیه می‌دهد و دشواری‌ها را آسان می‌کند همدلی است. مانند مناسک اجتماعی پس از مرگ که مصداق بارزی از حمایت اجتماعی است. اما در یک جامعه آپارتمانی که مردم در تنهایی خود غرق شده‌اند افراد ضربه‌های روحی و عاطفی عمیق‌تری تجربه می‌کنند و هم‌بستگی و حمایت‌های اجتماعی برای تسهیل آن دریافت نمی‌کنند.
شهرستانی همچنین بیان کرد: در طول تاریخ نیز جوامع در نقاطی به اوج نشاط رسیده‌اند که هم‌بستگی‌شان بیشتر بوده. نشاط اجتماعی به معنای حال خوب، انگیزه برای تحرک و پویایی مردم است. ما در مقطع انقلاب اسلامی. در قله نشاط اجتماعی قرار داشته‌ایم و این وضع تا اواخر دهه ۶۰ ادامه یافت. مردم هیجان و انرژی بی‌کرانی برای انجام کارهایی داشتند که تا به حال انجام نداده بودند. وی ادامه داد: در جنگ نیز مشابه این تجربه را داریم. مردم حول یک محور هویتی، همدلانه دور هم جمع شده بودند. گویی جامعه لحظاتی را به عنوان مقطع تاریخی تجربه کرده. سال‌هایی که از وضع روزمره خود خارج بوده. انقلاب‌های بزرگ تجربه بیشینه نشاط مردم و ظرفیت‌های شکوفا شده را دارند. جهان این انسان‌ها پر از معنا می‌شود
جامعه غربی الان در نقطه نشاط اجتماعی نیست
شهرستانی تاکید کرد: زندگی افراد در مقاطع هم‌بستگی اجتماعی پر از معنا و مفهوم می‌شود. این باعث می‌شود حال آدم‌ها خوب باشد. انسان افسرده دچار بی‌معنایی و بیهودگی می‌شود. یکی از سرچشمه‌های مهم افسردگی و عدم نشاط احساس تهی بودن از معنا و هدف است. او همچنین افزود: این اتفاق مخصوص جامعه‌ی ما نیست. هر جامعه‌ای که افق ساختن یک جهان تازه را برای خود رسم می‌کند، این شور و نشاط را به جامعه خود وارد می‌کند. چه جامعه اسلامی باشد چه جامعه پسا رنسانس. او درباره جوامع غربی گفت: جامعه غربی الان در نقطه نشاط اجتماعی نیست؛ بلکه از انرژی گذشته خود تغذیه می‌کند. چون ارزش‌های بنیادین تجدد، اعتبار جهان شمول خود را از دست داده‌اند. از نظر وی انقلاب و جنگ لحظاتی است که افراد را باهم هم‌صدا می‌کند، مردم یگانه و هم‌سخن می‌شوند، یکدیگر را پیدا می‌کنند و از رهگذار این هم‌بستگی به نشاط اجتماعی می‌رسند.
طبق اظهارات کارشناسی شهرستانی مردم در جوامعی که سطح هم‌بستگی بالاست، جمعیت خاطر دارند، پریشان خاطر نیستند. مردمی که صرفاً یک جا جمع شده‌اند الزاماً هم‌بستگی اجتماعی ندارند. بلکه جمعیت پراکنده‌ای هستند. به عبارتی اجتماع قلوب بین آن‌ها وجود ندارد. مثلاً در مترو انبوهی از انسان‌ها هستند که جمعی را شکل نداده‌اند. اما گاهی آحاد مردم تبدیل به یک جمع می‌شوند و به معنای واحد می‌رسند. گرد معنایی جمع می‌شوند که هویت آن‌ها را می‌سازد. اوج این اتفاق انقلاب است. اما مصادیق بسیار دیگری نیز دارد. یکی از بهترین جلوه‌های این اتفاق، راه‌پیمایی اربعین است.
نشاط اجتماعی حول مناسک آئینی
مدیرگروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی گفت: در مناسک عاشورایی نیز این اتفاق می‌افتد. مردم در یک رویداد آئینی در یک معنای واحد ذوب می‌شوند. نشاط اجتماعی لزوماً حول محور یک مناسبت شاد رخ نمی‌دهد. نشاط اجتماعی یعنی حال مردم حول محور یک مساله هویتی خوب باشد. یکی از بزرگ‌ترین نشاط‌های اجتماعی جامعه ما در روضه است. در مجالس عزاداری اهل بیت حال افراد خوب می‌شود. مجالس شادی نیز به طریق اولی فرح بخش و نشاط آفرینند. او درباره برچسب افسردگی به مجالس روضه بیان کرد: کلیشه‌های شرق‌شناسانه و غرب‌زده و روشنفکرمآبانه می‌خواهند بگویند روضه و حرکاتی مانند عاشورا و اربعین انسان را افسرده می‌کنند. کلیشه‌های سرمایه داری صرفاً به چیزی می‌گوید شادی که برایش سود دارد و تبدیل به بازار مصرف شده. کالایی که نتیجه‌اش هم نشاط نیست و در بازار سرمایه مصرفی گاه تولید خشم و افسردگی می‌کند. برای درمان چنین اتفاقی نیز افراد سراغ دارو می‌روند و سرانجام با هویت از دست رفته در لوپ باطل بی‌معنایی می‌افتند. اما مناسک اجتماعی دینی آثار روحی و عاطفی نشاط‌آفرین دارد.
سید حسین شهرستانی در پایان خاطرنشان کرد: افراد بسیاری هستند که به لحاظ ذهنی و کلامی نمی‌توانند برای این مناسک دینی اجتماعی فلسفه ببافند؛ اما این مراسم آئینی عنصری ست که حال مردم را خوب می‌کند. روشن‌ترین تجلی این اتفاق در اربعین است. اما سر جای خود نیز به بزرگداشت مراسم‌های عیدمحور و شادی‌آفرینی همچون مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر در این راستا با شیوه‌ای مدیریت شده نیز، نیازمندیم.
